راهنمای خرید فرش ماشینی
فرش ایرانی نه تنها باکیفیت‌ترین فرش در جهان است، بلکه قطعه‌ای هنری است که تاریخ و فرهنگ طولانی یک ملت را نشان می‌دهد. هر فرش الگویی خاص برای گفتن دارد و هر گره می‌تواند شما را به لحظه‌ای خاص ببرد. با این حال، ممکن است هنگام خرید فرش ماشینی به دلیل تنوع و بازار بزرگی که این دسته از محصولات دارند با چالش در انتخاب مواجه شوید، به همین دلیل هم در این مقاله به سراغ بررسی فاکتورهای مهم در خرید فرش ماشینی می‌رویم.
منظور از شانه در خرید فرش ماشینی چیست و چرا اهمیت دارد؟
اولین موضوع قابل توجه در خرید فرش ماشینی، میزان تراکم بافت آن فرش است. در واقع منظور از تراکم فرش ماشینی در زمان انتخاب، تعداد گره‌های رنگ بافته شده در آن است. در حالت کلی باید بدانید که هر فرش دارای دو نوع تراکم است، که شامل تراکم عرضی و تراکم طولی می‌شود. تراکم عرضی فرش ماشینی را شانه‌ی آن می‌گویند که عموما برحسب تعداد گره در هر متر حساب می‌شود و عامل اصلی تعیین قیمت فرش به حساب می‌آید. به این معنی که هر چه تعداد گره‌ها بیشتر باشد فرش نقش‌هایی ظریف‌تر دارد.
در همین راستا جالب است بدانید که یک راه‌حل ساده برای آگاهی از شانه‌ی فرش این است که هنگام خرید به پشت فرش نگاه کنید و تعداد گره‌های آن را بشمارید. به عنوان نمونه اگر فرش ماشینی ۱۲۰۰ شانه معرفی می‌شود در هر ۱۰ سانتی‌متر از فرش باید ۱۲۰ گره وجود داشته باشد. بالاتر بودن شانه‌ی فرش سبب می‌شود که بافت فرش ریزتر باشد که در چنین حالتی شباهت بیشتری را به فرش دستبافت خواهد داشت. معمولا به این نوع گزینه‌های خرید، فرش ماشینی طرح دستبافت می‌گویند.
یک راه حل ساده برای آگاهی از شانه‌ی فرش این است که هنگام خرید به پشت فرش نگاه کنید و تعداد گره‌های آن را بشمارید. به عنوان نمونه اگر فرش ماشینی ۱۲۰۰ شانه معرفی می‌شود در هر ۱۰ سانتی‌متر از فرش باید ۱۲۰ گره وجود داشته باشد.
تراکم طولی نیز شبیه همان تراکم عرضی است با این تفاوت که باید در نصف فرش محاسبه شود و سپس در دو ضرب شود. به این معنی که زمانی که گفته می‌شود فرشی تراکمی به اندازه‌ی ۳۶۰۰ است، باید در یک متر از طول آن ۱۸۰۰ گره وجود داشته باشد. از طرفی در مقیاس کمتر هم محاسبه به همین شکل است یعنی به عنوان مثال در هر ۱۰ سانتی‌متر از یک فرش با تراکم طولی ۳۶۰۰ باید ۱۸۰ گره وجود داشته باشد. هرچه تراکم فرش بالاتر باشد، ارزش بیشتری پیدا می‌کند و قیمت آن بالاتر می‌رود. بر همین اساس فرش‌های ماشینی ۱۵۰۰ شانه از بیشترین قیمت برخوردارند و فرش‌های ۱۲۰۰ شانه، ۱۰۰۰ شانه، ۷۰۰ شانه و ۵۰۰ شانه به ترتیب در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.
امروزه بالاترین شانه برای باکیفیت‌ترین فرش‌های ماشینی ۱۵۰۰ شانه است و وجود داستان‌هایی با معرفی فرش‌هایی بیش از ۱۵۰۰ شانه عملا جنبه‌ی تبلیغاتی دارد.
بررسی انواع نخ‌های به کار رفته در فرش و بهترین متریال برای تولید آن‌ها
به طور کلی در ساختار فرش‌های ماشینی از سه نوع نخ ساخته می‌شوند که شامل نخ خاب یا نخ زمینه، نخ پود و نخ تار است. نخ خاب که نخ پرز هم نامیده می‌شود، درواقع همان نخی است که هنگام دست کشیدن روی فرش از نرمی و لطافت آن لذت می‌بریم، در عین حال دیدن نخ تار و پود فرش کار آسانی نیست. البته در فرش‌هایی با شانه و تراکم پایین می‌توان با نگاه به پشت فرش تا حدودی تار و پود را دید اما در فرش‌های ریزبافت این‌کار چندان ممکن نیست و برای دیدن تار و پود باید فرش را شکافت!
جنس نخ تار فرش
نخ تار زیربنای بافت فرش را شکل می‌دهد و معمولا از جنس پنبه است، البته در فرش‌های دستی و نفیس گاهی از ابریشم هم به عنوان نخ تار استفاده می‌شود. در مورد فرش ماشینی باید بدانید که با ورود دستگاه‌های جدید، از ترکیب پنبه-پلی‌استر به عنوان نخ تار استفاده می‌شود و متداول‌ترین نسبت این الیاف برای اغلب فرش‌های بازار نسبت ۲۰ (پنبه) به ۸۰ (پلی‌استر) است که در فرش‌های ریزبافت‌تر و با شانه‌ی بالا ممکن است به ۱۰۰ درصد پلی استر هم برسد، چرا که اصطکاک ماده‌ای مانند پلی‌استر بسیار کمتر و یکنواختی آن بسیار بیشتر از نخ پنبه است.
لازم به ذکر است که نخ پود جوت به دلیل ویژگی‌هایی از جمله استحکام بالا، مقاومت در مقابل عواملی چون کپک و قارچ، جذب رطوبت مناسب و قیمت مناسب نسبت به دیگر الیاف، طرفداران بیشتری دارد.
جنس نخ پود فرش
پود فرش که اصطلاحا همان استحکام‌بخش نخ‌های زمینه‌ی فرش ماشینی به شمار می‌رود، تاثیر زیادی در استحکام عرضی آن و همچنین جمع شدگی عرض فرش و یا به اصلاح آب رفتن آن دارد. به همین دلیل هم در حال حاضر رایج‌ترین نخ‌هایی پود در روند تولید فرش ماشینی نخ جوت (کنف)، نخ پلی‌استر-پنبه و نخ پلی استر فیلامنتی است. در همین راستا لازم به ذکر است که نخ پود جوت به دلیل ویژگی‌هایی از جمله استحکام بالا، مقاومت در مقابل عواملی چون کپک و قارچ، جذب رطوبت مناسب و قیمت مناسب نسبت به دیگر الیاف، طرفداران بیشتری دارد. با این حال در فرش‌های ماشینی‌ای با تراکم بالا مانند فرش‌های ۱۰۰۰ شانه، ۱۲۰۰ شانه و ۱۵۰۰ شانه به دلیل ظرافت بالا و فشردگی زیاد نخ‌های تار، استفاده از نخ جوت با محدودیت رو به رو است. به همین دلیل در اینگونه از محصولات از نخ پلی‌استر-پنبه به عنوان پود استفاده می‌شود.
جنس نخ خاب یا نخ زمینه
بهترین جنس نخ فرش برای استفاده به عنوان نخ زمینه، نخ آکرلیک از نوع تثبیت حرارتی شده است. جالب است بدانید که این نوع نخ به خاطر فرآیند هیت ستینگ دارای مقاومت زیادی است و دوام و طول عمر بالایی هم دارد.
نخ خاب یکی از پر اهمیت‌ترین نخ‌ها در ساختار فرش ماشینی است، چراکه نوع آن کیفیت و ماندگاری فرش را تضمین می‌کند. از جمله نخ‌هایی که در نخ خاب استفاده می‌شود می‌توان به نخ اکریلیک، پلی‌استر، پلی پروپیلن، نایلون، پشم و اخیرا هم به صورت محدود نخ بامبو نام برد. در حال حاضر در صنعت ساخت فرش ماشینی ایران، بهترین جنس نخ فرش برای استفاده به عنوان نخ زمینه، نخ آکرلیک از نوع تثبیت حرارتی شده است.
جالب است بدانید که این نوع نخ به خاطر فرآیند هیت ستینگ دارای مقاومت زیادی است و دوام و طول عمر بالایی هم دارد. البته از معایب این نخ‌ها می‌توان به پرزدهی کار اشاره کرد، در عین حال نخ‌های پلی‌استر مشکل پرزدهی ندارند و از درخشش و براقیت بیشتری نسبت به اکرلیک برخوردار هستند، اما ایستایی و ثبات پایین‌تری نسبت به نخ اکریلیک دارند. به منظور تشخیص نخ اکریلیک از پلی پروپیلن و پلی‌استر به نرمی فرش دقت کنید، فرش اکریلیک نرم‌تر است و با لمس دست به راحتی سر می‌خورد. در حالی که الیاف پلی پروپیلن و پلی‌استر زبرتر هستند و معمولا نخ‌های ضخیم‌تری دارند.
ابعاد فرش انتخابی در زمان خرید فرش ماشینی
بعد از انتخاب تعداد شانه، تراکم و جنس فرش نوبت به دقت نظر و توجه به ابعاد آن می‌رسد. همانطور که کاملا بدیهی است ابعاد این کالا به محیطی که قصد پوشش آن را داریم محدود می‌شود. پس قبل از هرچیز باید ابعاد اتاق‌های خود را اندازه بگیرید و بر اساس لیست زیر مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنید. در همین راستا در نظر داشته باشید که ابعاد فرش ماشینی انتخابی بهتر است تا نیم متر کوچک‌تر از ابعاد محیط مورد نظر باشد، چراکه در صورت بزرگ‌تر بودن به بافت و ساختار فرش آسیب می‌رسد.
فرش چهار متری: مناسب برای اتاق‌هایی با ابعاد ۲/۲۵×۱/۵ متر
فرش نه متری: مناسب برای اتاق‌هایی با ابعاد ۳/۵×۲/۵ متر
فرش دوازده متری: مناسب برای اتاق‌هایی با ابعاد ۴×۳ متر
فرش بیست و چهار متری: مناسب برای اتاق‌هایی با ابعاد ۶×۴ متر
اهمیت الگو و سبک فرش ماشینی
فرش‌های ایرانی در اشکال و اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند. بسیاری از شهرهای ایران که به قالی‌بافی سنتی معروف هستند و هر کدام سبک، نقش و کیفیت خاص خود را دارند. رنگ‌ها نیز می‌تواند با توجه به شهری که محصول را تولید کرده است نسبت به شهر دیگر متفاوت باشد. در نتیجه یکی از مهم‌ترین عواملی که در خرید فرش ایرانی باید به آن توجه کنید، آشنایی با تمام نقش‌ها، رنگ‌ها و یافتن رنگی است که بیشتر مورد پسند شما است.
وقتی صحبت از فرش ایرانی می‌شود، انتخاب های زیادی پیش روی شما وجود دارد، از محصولات تبریز که به فرش‌های ابریشمی ظریف با نقش‌های بسیار دقیق در اندازه‌های مختلف معروف است بگیر تا فرش‌های عمدتاً پشمی نایین، فرش‌های گل ابریشم قم تا نقش‌های عشایری قشقایی. البته باید در نظر داشته باشید که این روزها فرش ماشینی و دستی ایرانی در حال ورود به عصر جدیدی است، زیرا گزینه‌هایی همچون فرش ماشینی مدرن و فرش ماشینی جدید هم وارد بازار شده‌اند. با این حال، در میان طرح‌های سنتی، می‌توانید الگوهای متنوعی را بیابید که به راحتی می‌توانند با محیط مدرن شما همخوانی داشته باشند. همچنین فرش‌های دستبافت ایرانی دارای رنگ‌های طبیعی هستند، پس بهتر است در زمان خرید قالی دستی به دنبال طبیعی‌ترین رنگ‌ها، از جمله قرمز، قرمز اناری و آبی نیلی باشید.
فرش‌های ایرانی اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند، بنابراین به اندازه اتاقی که فرش را برای آن خریداری می‌کنید، دقت کنید و متناسب با آن فرش ماشینی را انتخاب کنید. برای خانواده‌هایی که دارای فرزند هستند، فرش ماشینی پشمی به دلیل بافت ظریف و نرم بهترین انتخاب است، چراکه هم کاربردی‌تر و بادوام‌تر هستند و هم در زمان ریختن مواد غذایی بر روی آن‌ها تحمل و جذب کمتری دارند. همچنین برای خانواده‌های پرجمعیت استفاده از رنگ‌های تیره و طرح‌های شلوغ بیشتر توصیه می‌شود، زیرا آلودگی و چرک‌شدگی را کمتر نمایش می‌دهد.
به منظور تشخیص نخ اکریلیک از پلی‌پروپیلن و پلی‌استر به نرمی فرش دقت کنید، فرش اکریلیک نرم‌تر است و با لمس دست به راحتی سر می‌خورد. در حالی که الیاف پلی پروپیلن و پلی‌استر زبرتر هستند و معمولا نخ‌های ضخیم‌تری دارند.
از طرفی اگر به فکر خرید فرش ماشینی ابریشمی یا دستی هستید باید بدانید که این دسته از کالاهای زیبا دارای نقش و نگارهای دقیق‌تری نسبت به نمونه‌های دیگر هستند و به دلیل ماهیت ظریف و لطیفی که دارند عمدتاً برای مصارف تزئینی استفاده می‌شوند. همچنین الیاف و نخ این نوع از فرش‌ها در مقایسه با فرش‌های ماشینی دارای درصد نایلون بسیار کمتری است، بنابراین تمیز کردن آن‌ها آسان‌تر است؛ زیرا گرد و غبار، مو و آلودگی‌های کمتری را جذب می‌کند. متریال مورد استفاده در گزینه‌های طبیعی و دستی در مقایسه با عناصر شیمیایی مورد استفاده در فرش‌های ماشینی که تمایل به ایجاد پرز دارند، در برابر شعله مقاوم هستند و در کنار جنس طبیعی‌ای که دارند، به بهترین انتخاب برای افراد حساس و دارای آلرژی تبدیل شده‌اند.
در این بخش قصد داریم تا تعدادی از پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین طرح‌های فرش ماشینی کاشان را به شما عزیزان معرفی کنیم.
فرش ماشینی طرح افشان
به محصولاتی که در طراحی خود بدون حوض وسط هستند، فرش طرح افشان می‌گویند. این نوع از فرش‌های ماشینی دارای حاشیه‌ای ترکیبی از گل و ساقه گل هستند، و به جرات می‌توان ادعا کرد که هیچ‌گاه قدیمی نمی‌شوند یا از مد نمی‌افتند. از جمله خصوصیات و ویژگی‌های طرح افشان، پیوستگی و انسجام طرح و نقشه آن است به گونه‌ای که انسان فکر می‌کند، نقاش آن از ابتدا تا انتها، قلم خود را از روی کاغذ و بوم نقشه برنداشته است.
طرح خشتی
اگر به معماری و طراحی‌های قدیم ایران علاقه‌مند باشید، فرش طرح خشتی بسیار بیشتر همسو با سلیقه‌ی شما خواهد بود. همانطور که می‌دانید ایرانیان باستان پیشتر از طرح های متقارن و چهارگوش، یا لوزی در طراحی‌های معماری مساجد و بناهای مهم شهر استفاده می‌کردند. در همین راستا هم طرح خشتی فرش ماشینی بر گرفته از همین سبک‌ها است.
فرش طرح حوض نقره
این نوع از فرش جزو جدیدترین و پرفروش‌ترین محصولات ماشینی به ویژه در سری فرش‌های کاشان است که دارای سبکی خاص و مدرن گونه است. این نوع از طراحی‌ها دارای حوضی در وسط کار هستند و به گونه‌ایی ساخته شده‌اند که این حوض توسط چهارضلعی‌هایی بسیار زیبا احاطه شده باشد.
طرح باغ ارم
اگر به شهر شیراز سفر کرده باشید، حتما از باغ ارم شیراز دیدن کرده‌اید، یا حداقل اسم این باغ به گوشتان خورده است. جالب است بدانید که طراحان این فرش به‌خاطر سبکی خاص در گل آرایی آن و احاطه شدن این فرش با بوستانی از گل‌ها، نام این طرح خاص را فرش باغ ارم نامیده‌اند. طرح باغ ارم دارای یک حوض مملو از گل های زیبا و رنگارنگ در وسط فرش است و این حوض توسط چهارضلعی‌هایی با گل هایی از سبک‌های متفاوت سرتاسر احاطه شده است. همچنین شگفتی طراحی این فرش ماشینی در حاشیه آن است، چراکه به گونه‌ای طراحی شده است که نه می‌توان گفت حاشیه دارد و نه می‌توان گفت حاشیه ندارد!